Hiv en borstvoeding

Voordelen voor de baby

• Moedermelk is precies aangepast aan de leeftijd van het kind. De samenstelling van moedermelk is optimaal en het wordt optimaal door de baby opgenomen.
• De borstvoeding in de eerste dagen (colostrum) zit vol met eiwitten, mineralen en antistoffen, die uw baby beschermen tegen bacteriën en andere schadelijke invloeden. Colostrum heeft ook een laxerende werking, zodat uw baby de eerste ontlasting (meconium) makkelijker kan kwijtraken.
• Na enkele dagen krijgt u ‘rijpere’ moedermelk. U krijgt meer melk en ook de samenstelling verandert, naar wat uw baby nodig heeft.
• Moedermelk helpt beschermen tegen infectieziekten. In de moedermelk zitten antistoffen van de moeder. Deze antistoffen helpen het immuunsysteem van de baby om infectieziekten te bestrijden.
• Exclusieve borstvoeding (alleen borstvoeding, zonder bijvoeding gedurende 3 maanden of langer) heeft een beschermend effect tegen allergische aandoeningen zoals eczeem en astma.

Voordelen voor de moeder

• Uw baarmoeder is na de bevalling sneller terug naar het normale formaat. Elke keer als u uw baby voedt, geeft uw lichaam een stofje af waardoor uw baarmoeder samentrekt. Hierdoor verliest u ook minder bloed in de dagen/weken na de bevalling.

Nadelen van borstvoeding bij hiv

Als uw virus onmeetbaar is, is de kans dat uw baby hiv krijgt is heel klein (minder dan 1 %). Maar de kans is niet 0. Als er hiv in uw bloed zit, kan er ook hiv in uw moedermelk zitten. Hierdoor is de kans dat uw baby misschien hiv krijgen wat groter. Daarom is het belangrijk dat u denkt aan de veiligheidsdriehoek.

Dit is mogelijk wanneer u:

• langer dan 10 weken hiv remmers gebruikt EN
• U minstens 2 keer een onmeetbare viral load < 30="" cop/ml="" heeft="" gehad="" gedurende="" uw="" zwangerschap="" met="" een="" tussentijd="" van="" minstens="" 4="" weken="" en="">
• Dat uw viral load onmeetbaar is (< 30="" cop/ml="" )="" bij="" 36="" weken="" zwangerschap.="">

Geef alleen borstvoeding als:

• uw hiv onmeetbaar is EN
• u en uw baby een normaal ontlastingspatroon hebben EN
• uw borsten gezond zijn

Geen virus
U kunt alleen borstvoeding geven als hiv niet meetbaar is in uw bloed. Dan kan er ook hiv in uw moedermelk zitten. Is er wel hiv meetbaar in uw bloed? Dan kan er ook hiv in uw moedermelk zitten. Uw baby kan hiv krijgen als hij/zij melk drinkt waar hiv in zit.

Gezonde buik
Geef alleen borstvoeding als u en uw baby allebei een ‘gezonde buik’ hebben. Diarree en braken zijn tekenen dat een buik niet gezond is, of geïrriteerd is. Lijkt uw baby ziek? Of is de ontlasting van uw baby ineens anders? Als er misschien toch nog een beetje hiv in de moedermelk zit, is de kans groter dat dit ook in het bloed van de baby wordt opgenomen als de darmen van de baby van slag zijn.
Is uw eigen buik geïrriteerd? Dan neemt uw lichaam de hiv-medicijnen misschien niet goed op. De medicijnen werken dan minder goed. Hierdoor zit er misschien hiv in uw bloed.

Gezonde borsten
Geef alleen borstvoeding als u gezonde borsten heeft. Geef geen borstvoeding bij (er kan dan hiv in uw moedermelk zitten):

• tepelkloven
• een candida infectie (spruw)
• borstontsteking (mastitis)

Neem uw medicijnen dagelijks in
Uw hiv medicijnen zijn belangrijk voor uw eigen gezondheid, maar ook voor de gezondheid van uw baby. U kunt alleen borstvoeding geven als er bij het meten van uw bloed geen virusdeeltjes worden gevonden. Dat lukt alleen als u iedere dag uw medicijnen neemt.

Kort en krachtig
Hoe korter de periode is dat u borstvoeding geeft, hoe lager de kans is dat u uw baby hiv krijgt. Daarom adviseren we u om te stoppen met borstvoeding als de baby 6 maanden is. Eerder stoppen mag natuurlijk ook.

Geen vast voedsel (groente-en fruithapjes) als u nog borstvoeding geeft
Als uw baby 4 maanden is, mag u beginnen met de introductie van vast voedsel. Bijvoorbeeld groente- en fruithapjes. We adviseren dit niet te doen zolang u borstvoeding geeft. Als u borstvoeding en vaste voeding afwisselt, kan uw baby een geïrriteerde buik krijgen. Hierdoor heeft u een groter risico om hiv door te geven aan uw baby. Het is beter om eerst op kunstvoeding over te gaan, voordat u begint met het aanbieden van vast voedsel. Als u ervoor kiest om langer door te gaan met borstvoeding (max 6 maanden) dan kan dat, maar dan moet u nog even wachten met de groente-en fruithapjes.

Wees voorbereid
Borstvoeding gaat niet altijd volgens plan. Een moeder met hiv krijgt te maken met dezelfde uitdagingen als een moeder zonder hiv. Omdat u met hiv leeft, is het belangrijk dat u zich goed voorbereidt op mogelijke problemen. Adviezen over borstvoeding kunnen anders zijn als u hiv heeft. Voor vragen kunt u terecht bij de lactatiekundige of bij de verpleegkundig specialist van het ziekenhuis.

De lactatiekundige of de afdelingsverpleegkundige kan u advies geven over hoe u de baby het beste aan kunt leggen. Zorg ervoor dat u comfortabel bent. Het goed aanleggen van de baby is belangrijk voor u en uw baby. U voorkomt hiermee de kans op tepelkloven of borstontsteking. Als u hier last van heeft, dan is de kans groter dat er hiv in uw moedermelk terecht komt.

Met afkolven haalt u de melk uit de borst en vangt het op in een steriele fles of moedermelk-zakje. U kunt afkolven met een elektrische borstkolf, een handkolf-apparaat of met de hand. De lactatiekundige kan u daarover adviseren.

De melk kunt u direct aan de baby geven, of in de koelkast bewaren voor later. U kunt de afgekolfde melk ook invriezen voor later gebruik. Zo heeft kunt u een voorraad gezonde melk als u tijdelijk moet stoppen met borstvoeding door problemen. Schrijf altijd de datum en de hoeveelheid op het flesje voordat u het bewaart of invriest.
Zorg dat het flesje waar u de melk in opvangt schoon is. Het is belangrijk om flessen na gebruik goed af te wassen met water en zeep. Of gebruik een moedermelk-zakje.

Moet u tijdelijk stoppen met voeden uit de borst vanwege problemen? En wilt u daarna weer verder gaan met borstvoeding? Blijf dan wel kolven, net zo vaak als u normaal zou voeden. Als u dit niet doet, zal uw melkproductie teruglopen. U heeft dan misschien niet meer genoeg melk als u weer mag starten met voeden. Deze melk moet u wel weggooien.

U kunt uw eigen melk geven als u van tevoren een voorraad heeft aangelegd. Heeft u niet genoeg eigen melk in uw voorraad? Dan kunt u soms ook melk krijgen van andere moeders. Dit heet donormelk. Bent u nog opgenomen in het ziekenhuis? Dan kunt u donormelk krijgen via het ziekenhuis. Bent u nu niet meer in het ziekenhuis? Dan kunt u misschien donormelk krijgen via het Moedermelk Netwerk. Daar kan het ziekenhuis u niet verder in begeleiden. Na het gebruik van donormelk kunt u terug naar borstvoeding geven.

U kunt ook tijdelijk kunstvoeding geven. U kunt dan overleggen met iemand uit uw behandelteam of en wanneer u weer kunt gaan herstarten met borstvoeding.

Hoe lang moedermelk houdbaar is, hangt er van af hoe u het bewaard. De lactatiekundige kan u adviseren hoe u de moedermelk goed kunt bewaren.

• 5 dagen houdbaar in de koelkast. Zorg dat uw de temperatuur 4 graden of lager is. Gebruik een koelkastthermometer als u niet precies weet hoe koud uw koelkast is.
• 2 weken houdbaar in het vriesvak van uw koelkast.
• 6 maanden houdbaar in de vriezer.

Hieronder leest u een aantal situaties waardoor u moet stoppen met borstvoeding. Daarom is het handig om al kunstvoeding in huis te hebben, ook als u borstvoeding geeft. Hiervoor heeft u nodig:

• De juiste kunstvoeding voor uw baby,
• 2 flessen,
• 2 spenen voor de flessen,
• Een methode om de flessen uit te koken.

Mocht u geen flessenvoeding kunnen betalen, dan kan uw eigen verpleegkundig consulent of verpleegkundig specialist u helpen bij het aanvragen van een financiële bijdrage hiervoor.

Baby’s kunnen als ze tussen de 4 en 6 maanden zijn, een beetje beginnen met fruit- of groentehapjes. Zolang u nog borstvoeding geeft, geef dan geen ander eten of hapjes. Als u denkt dat uw baby toe is aan vast voedsel, dan moet u stoppen met borstvoeding en overstappen op kunstvoeding.

Als uw baby maximaal 6 maanden oud is, dan stopt u met borstvoeding en begint u met het geven van kunstvoeding en daarna met vaste voeding, zoals groente-of fruithapjes. De verpleegkundige van het consultatiebureau kan u adviseren over de voeding voor uw baby. Als uw baby gezond is, hoeft u hoeft het consultatiebureau niet te vertellen dat u hiv heeft. U moet er wel rekening mee houden dat de adviezen soms anders kunnen zijn, omdat deze gebaseerd zijn op gezonde moeders en baby’s.

Hieronder leest u een aantal situaties waardoor u moet stoppen met borstvoeding. Abrupt stoppen met borstvoeding kan er voor zorgen dat uw borsten vol zitten. Dit kan oncomfortabel en pijnlijk aanvoelen. Hierdoor heeft u ook meer kans op een borstontsteking. Twee dingen kunnen helpen:

• Kolf de melk af, zodat uw borsten minder gespannen/ pijnlijk zijn. Elke dag kolft u iets minder melk af en laat u meer tijd tussen het afkolven zitten. Doe 1 sessie minder iedere 2 à 3 dagen, afhankelijk van hoe uw borsten aanvoelen. Als u normaal uw baby 6 keer per dag borstvoeding gaf, begin dan met 5 keer per dag afkolven. Na 2 of 3 dagen doet u dit 4 keer per dag. Ga zo door, totdat de moedermelk productie minimaal is. Door deze methode maken uw borsten langzaam steeds minder melk aan.
• Er bestaat ook medicatie die de melkproductie remt. Overleg hiervoor met uw huisarts of gynaecoloog. U kunt dit medicijn al in huis halen voor u stopt met borstvoeding.

Stop met het geven borstvoeding en begin met het geven van kunstvoeding (flesvoeding). Gebruik niet de melk die u al heeft afgekolfd en bewaard, tenzij deze van een datum is dat u nog een onmeetbare virale load had. Bespreek met uw behandelteam of u nog terug kan gaan naar borstvoeding. Of dat u door moet gaan met kunstvoeding.

Normale poep van een baby die borstvoeding krijgt is geelachtig, zacht of vloeibaar, met kleine brokjes of zaadjes erin. Het is normaal dat uw baby gepoept heeft elke keer dat u de luier verschoont. Maakt uw baby een zieke indruk of is de poep ineens anders? Andere vorm of kleur, veel vaker of veel minder? Het is dan veiliger om te stoppen met borstvoeding. Bij een geïrriteerde buik is de kans groter dat de baby hiv krijgt.

Wat doet u?

• Start met het geven van afgekolfde melk of kunstvoeding. We adviseren om na kunstvoeding niet meer terug te gaan naar borstvoeding.
• Neem dan direct contact op met de kinderarts van de afdeling Kinderinfectieziekten (zie het kopje Contact)

Als uw baby niet genoeg in gewicht aankomt, kunt u de baby vaker aanleggen en meer borsten per keer geven. U kunt ook meer melk maken door extra te kolven en dit te geven aan uw baby. Als u nog in het ziekenhuis opgenomen bent, kunt u ook melk krijgen uit de moedermelkbank (donormelk). Bijvoeding kan ook kunstvoeding zijn.

• De eerste weken van borstvoeding zijn heel belangrijk. Het duurt gemiddeld 3-4 dagen voordat de borstvoeding goed op gang komt. Tot die tijd is er colostrum (de eerste moedermelk, die extra voedzaam is) beschikbaar voor de baby. Soms adviseert de kinderarts of verloskundige om wat extra voeding te geven. Het is belangrijk om dan ook te kolven om te zorgen voor meer melk.
• U kunt ook donormelk als bijvoeding geven.

Een borstontsteking komt regelmatig voor bij vrouwen die borstvoeding geven. Bij borstontsteking spelen veel dingen een rol, zowel vanuit het eigen lichaam als van buitenaf. De oorzaak van een borstontsteking is bijna altijd een verstoring in het evenwicht van het borstweefsel en een teveel aan melk. Het borstweefsel zwelt op en drukt de melkkanalen dicht, waardoor de doorstroom van de melk in die borst wordt geremd. Hevige zwelling die niet wordt behandeld, kan leiden tot een (hevige) ontsteking van het borstweefsel en tot abcessen.

Hoe herkent u een borstontsteking?

• U ziet een rode, gezwollen plek op de borst die warm aanvoelt en pijnlijk is bij aanraking.
• U voelt harde plekken of harde schijven in de borst.
• U kan zich niet lekker voelen, koorts hebben (temperatuur boven de 38 graden), koude rillingen hebben en zich heel moe voelen.

Wat doet u als u een borstontsteking heeft?

Stop met het geven van borstvoeding. Het aantal virusdeeltjes in uw melk kan hoger zijn. U kunt:

• kunstvoeding geven. Dit is het veiligst. U gaat hier ook mee door als u weer beter bent. We adviseren om na kunstvoeding niet meer te terug te gaan naar borstvoeding.

Of

• afgekolfde melk geven. Dit moet wel melk dat dat u langer van 2 dagen (48 uur) voor de start van uw borstproblemen heeft afgekolfd. U mag weer borstvoeding gaan geven vanaf 2 dagen (48 uur) nadat uw borstontsteking over is.

Wat kunt u doen aan borstontsteking?

Neemt contact op met de lactatiekundige van het ziekenhuis als u last heeft van een borstontsteking. Er zijn een aantal dingen die u zelf kunt doen als u een borstontsteking heeft:

• Laat de pijnlijke borst zoveel mogelijk met rust, probeer zo min mogelijk te masseren, duwen en knijpen.
• Kolf zo vaak als u gewend bent borstvoeding te geven, niet vaker.
• Slik een ontstekingsremmer: een ontstekingsremmer gaat (o.a.) zwelling tegen.
• U kunt een pijnstiller slikken. Paracetamol eventueel samen met ibuprofen
• U kunt het beste de borsten koel houden met koude kompressen: ijskompressen kunt u het beste even in bijv. een washandje doen, zodat ze niet direct op de huid liggen.
• Houd rust en drink voldoende. Draag losse bovenkleding. Zorg dat uw bh ook niet te strak zit.
• Zijn uw klachten na 24 uur niet verbeterd of worden ze erger? Bel dan uw huisarts. Soms zal de dokter antibiotica voorschrijven. Bent u, tegen het advies in, toch doorgegaan met borstvoeding geven aan uw baby? Dan kan de antibiotica die in uw melk komt, diarree geven bij de baby. De buik van uw baby is dan geïrriteerd. Hierdoor is de kans groter dat de hiv in de melk in het bloed van de baby komt. En dus dat uw baby hiv krijgt.

Tepelkloven zijn scheurtjes in de tepel. Dit komt meestal doordat de baby niet goed aangelegd wordt. De lactatiekundige en de verpleegkundigen zullen u advies geven om uw baby goed aan de borst te leggen.

Als u tepelkoven heeft, kan er bloed in uw moedermelk terecht komen. Hierdoor is de kans groter dat uw baby hiv krijgt.

Wat doet u als u tepelkloven heeft?

• Stop (tijdelijk) met borstvoeding vanuit de borst met tepelkloven. Ook als er geen bloed te zien is.
• U kunt melk afkolven uit de borst met tepelkloven, deze melk moet u weggooien.
• U mag wel borstvoeding geven uit de gezonde borst. Dit kunt u aanvullen met afgekolfde moedermelk uit uw voorraad.
• Heeft u aan beide borsten tepelkloven? Stop dan met borstvoeding. U mag wel de melk afkolven en weggooien, en de borstvoeding hervatten als de kloven genezen zijn. Ook als er geen bloed te zien is moet u tijdelijk stoppen met aanleggen van de baby.
• Als u geen voorraad afgekolfde melk heeft, geef dan donormelk of kunstvoeding.

Wat te doen als uw tepelkloven zijn genezen?

Dan kunt u weer beginnen met borstvoeding als u 2 dagen (48 uur) klachtenvrij bent. Dus als de tepelkoven weg zijn, u geen bloed meer ziet en pijnvrij bent. Het is belangrijk dat u al deze tijd wel blijft kolven.

Spruw is een gist infectie (Candida albicans). Het kan van de moeder naar de baby gaan en andersom. Als u al tepelkloven heeft, is de kans op spruw groter. Tepels met een spruw infectie genezen minder goed van tepelkloven en zijn pijnlijk. U en uw baby hebben meer kans op spruw als u, of uw baby, antibiotica hebben gebruikt. Als u of uw baby spruw hebben, dan is de kans groot dat jullie het steeds aan elkaar doorgeven totdat jullie allebei succesvol zijn behandeld tegen spruw.

Hoe herken je candida/ spruw aan de tepel bij de moeder?

• Borstvoeding geven is pijnlijk in beide borsten. Het is een branderige of scherpe pijn.
• Het is waarschijnlijk geen spruw als:
• de pijn aan één kant zit,
• als u ook koorts heeft,
• als uw een warme, rode schijf in uw borst heeft.

Wat doet u als u spruw heeft?

• Heeft u aan één borst spruw? Dan mag u uit de gezonde borst borstvoeding geven.
• De kans is groot dat u aan twee borsten spruw heeft. Stop dat met borstvoeding. U kunt:
• Kunstvoeding geven.

of

• Afgekolfde melk geven. Dit moet wel melk dat dat u langer van 2 dagen (48 uur) voor de start van uw borstproblemen heeft afgekolfd. U mag weer borstvoeding gaan geven vanaf 2 dagen (48 uur) nadat uw spruw over is.

Het is belangrijk om elke 3 uur te blijven kolven. Hierdoor kunt u de borstvoeding op gang houden. U gooit deze melk dan weg.

Wat kunt u doen aan spruw?

Spruw is te behandelen met medicijnen. Zowel uzelf als de baby krijgt medicijnen. Bent u nog in het ziekenhuis? Dan zal de arts die voorschrijven. Bent u al thuis? Dan kan de huisarts het voorschrijven.

Wat te doen als uw spruw is genezen?

Bent u gestart met kunstvoeding? Blijf dan kunstvoeding geven. We adviseren om na kunstvoeding niet meer te terug te gaan naar borstvoeding.

Heeft u afgekolfde melk gegeven uit uw voorraad? Dan kunt u weer beginnen met borstvoeding als u 2 dagen (48 uur) klachtenvrij bent.

Diarree is dunne, waterige ontlasting, 8 keer per 48 uur of vaker. Als u diarree heeft of moet braken, kan het zijn dat uw hiv medicijnen niet goed in het bloed worden opgenomen. Ze werken dan minder goed. Hierdoor kan er meer hiv in de moedermelk zitten.

Wat doet u als u diarree heeft of moet braken?

• Stop met borstvoeding. Het aantal virusdeeltjes in uw melk kan hoger zijn. U kunt:
• kunstvoeding geven.

of

• afgekolfde melk geven uit uw voorraad. U blijft wel kolven, deze melk moet u weggooien.
• Neem contact op met uw hiv behandelaar. Misschien willen ze uw virale load extra controleren.

Wat te doen als u weer beter bent?

Overleg dan met uw hiv behandelaar of en wanneer u weer mag starten met borstvoeding. Als uw klachten voorbij zijn, moet u minstens 2 dagen (48 uur) nog uw melk afkolven en weggooien.

Erasmus MC-Sophia: (010) 704 0 704, vraag naar de dienstdoende kinderarts, verpleegkundig specialist kinderinfectieziekten of lactatiekundige.
Is het niet dringend? U kunt ook mailen naar:
kinderinfectieziekten@erasmusmc.nl
lactatiekundige@erasmusmc.nl

U kunt ook contact opnemen met uw eigen arts of hiv consulent.