Over eten
Waarom eet je?
Iedereen moet eten. Wat je eet, noemen we voeding of voedsel. Eten geeft jou de energie die je lichaam nodig heeft om te kunnen groeien en en goed te kunnen bewegen. Als je iets wil doen, heb je altijd energie nodig: om te spelen, te lopen, te fietsen, ... maar ook om na te denken, sommen te maken en dingen te onthouden! Energie helpt je ook om te vechten tegen ziektes en infecties. En natuurlijk om groot en sterk te worden! Voedsel is de brandstof voor de energie in jouw lichaam. Net zoals benzine een auto laat rijden. Zo zorgt goed eten ervoor dat je lichaam werkt!
In je voeding zitten allemaal goede dingen die je nodig hebt om te groeien en van alles te kunnen doen. Die goede dingen noemen we voedings-stoffen. Weet jij wat die voedingsstoffen allemaal zijn? Misschien zegt je mama wel eens ‘Eet maar een stukje fruit, dan krijg je veel vitamientjes’. Vitamines zijn zo van die goede dingen. Andere voedingsstoffen zijn vet, eiwit en koolhydraten. Maar als je CF hebt, is het soms moeilijk om alle energie en voedingsstoffen uit je voedsel te halen.
Eerst kan je lezen wat er normaal gebeurt. Wat er anders is en wat je moet doen als je CF hebt, lees je verder in dit boekje.
In je voeding zitten allemaal goede dingen die je nodig hebt om te groeien en van alles te kunnen doen. Die goede dingen noemen we voedings-stoffen. Weet jij wat die voedingsstoffen allemaal zijn? Misschien zegt je mama wel eens ‘Eet maar een stukje fruit, dan krijg je veel vitamientjes’. Vitamines zijn zo van die goede dingen. Andere voedingsstoffen zijn vet, eiwit en koolhydraten. Maar als je CF hebt, is het soms moeilijk om alle energie en voedingsstoffen uit je voedsel te halen.
Eerst kan je lezen wat er normaal gebeurt. Wat er anders is en wat je moet doen als je CF hebt, lees je verder in dit boekje.
Wat gebeurt er met je eten? Van je mond tot de WC.
Om groot en sterk te worden, moet je goed eten. Maar wat gebeurt er met dat eten in je lichaam? Alles wat je eet en drinkt, wordt in je lichaam goed door elkaar gemengd en in kleine stukjes geknipt. Je lichaam haalt er dan de beste stoffen uit. Al dit mengen en knippen noemen we de vertering. Heel veel delen van je lichaam helpen bij de vertering. Kijk maar eens naar de tekening op de volgende bladzijde. De vertering begint al bij de eerste hap in je mond. De mond is je kauw-machine. Door je tanden wordt het voedsel in kleine stukjes gemalen en vermengd met het speeksel. Het doorslikken gaat dan veel gemakkelijker. Als je eten doorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm is een soort tunnel met spieren. Deze spieren duwen het eten omlaag tot in de maag. Dat gaat net zoals het uitknijpen van een tube tandpasta. De maag is een meng-machine. Hier wordt de voeding gekneed, omgeroerd en gemengd met maagsap. Zo wordt het eten een dikke, vloeibare pap. Van de maag reist het vloeibare eten naar de dunne darm. Dit is de langste buis in je buik.
Als het eten in de dunne darm komt, is het nog niet klein genoeg. Daarom komen er handige helpertjes uit de pancreas. Dat lees je als ‘pan-kre-jas’. Weer zo’n raar woord... De pancreas wordt ook wel alvleesklier genoemd. Je pancreas zit in je buik. De pancreas is de schaartjesfabriek. De pancreas maakt enzymen. Je spreekt het uit als: en-zie-men. Dit zijn een soort mini- mini- mini-schaartjes die je eten in nog kleinere stukjes knippen. Die enzymen of schaartjes gaan door een dun buisje van je pancreas naar je darm. Daar moeten ze het eten in stukjes knippen. Deze heel, heel klein geknipte stukjes eten kunnen dan door je lichaam gebruikt worden om te groeien. Uit die kleine stukjes eten haalt je lichaam de voedingsstoffen.
Weet je nog wel, de goede dingen uit het eerste stukje van deze folder?
De voedingsstoffen gaan door de wand van je darm naar het bloed in de bloedvaten. En zo reizen ze het hele lichaam rond.
Alle delen van je lichaam krijgen zo de voedingsstoffen die ze nodig hebben om hun werk te kunnen doen. Je ziet dat het heel belangrijk is, dat alles heel heel klein geknipt wordt. Anders kunnen de goede voedingsstoffen natuurlijk nooit door die darm-wand!
Alles wat niet gebruikt kan worden door je lichaam, reist verder door de dikke darm naar het einde van je darmen en komt er op de wc uit. Regelmatig naar de wc gaan is belangrijk. Zo blijven je darmen gezond.
Als het eten in de dunne darm komt, is het nog niet klein genoeg. Daarom komen er handige helpertjes uit de pancreas. Dat lees je als ‘pan-kre-jas’. Weer zo’n raar woord... De pancreas wordt ook wel alvleesklier genoemd. Je pancreas zit in je buik. De pancreas is de schaartjesfabriek. De pancreas maakt enzymen. Je spreekt het uit als: en-zie-men. Dit zijn een soort mini- mini- mini-schaartjes die je eten in nog kleinere stukjes knippen. Die enzymen of schaartjes gaan door een dun buisje van je pancreas naar je darm. Daar moeten ze het eten in stukjes knippen. Deze heel, heel klein geknipte stukjes eten kunnen dan door je lichaam gebruikt worden om te groeien. Uit die kleine stukjes eten haalt je lichaam de voedingsstoffen.
Weet je nog wel, de goede dingen uit het eerste stukje van deze folder?
De voedingsstoffen gaan door de wand van je darm naar het bloed in de bloedvaten. En zo reizen ze het hele lichaam rond.
Alle delen van je lichaam krijgen zo de voedingsstoffen die ze nodig hebben om hun werk te kunnen doen. Je ziet dat het heel belangrijk is, dat alles heel heel klein geknipt wordt. Anders kunnen de goede voedingsstoffen natuurlijk nooit door die darm-wand!
Alles wat niet gebruikt kan worden door je lichaam, reist verder door de dikke darm naar het einde van je darmen en komt er op de wc uit. Regelmatig naar de wc gaan is belangrijk. Zo blijven je darmen gezond.
Eten met CF
Wat gebeurt er met je eten als je CF hebt?
Bij de meeste mensen met CF verloopt de vertering niet zoals hiervoor werd uitgelegd. In de mond, de slokdarm en de maag werkt alles wel normaal. Pas in de dunne darm gebeurt er iets anders. Als de pancreas moet beginnen meehelpen bij de vertering, is er een probleem. Weet je nog dat de pancreas-enzymen maakt? Dat zijn die schaartjes die je eten in heel kleine stukjes knippen. Als je CF hebt, kunnen die schaartjes hun werk niet goed doen. De schaartjes komen niet bij het eten in de darm.
Hoe komt dat?
Als je CF hebt, heb je last van dik slijm. Dat slijm verstopt de buisjes in de pancreas en daardoor kunnen de schaartjes die de pancreas maakt niet goed bij het eten in de dunne darm komen. Ze kunnen het eten daar dus niet in kleine stukjes knippen. De stukjes blijven te groot om door de darm naar het bloed te gaan. Het eten gaat daarom van de darm verder naar... de wc! Je lichaam kan de goede dingen dus niet uit je eten halen waardoor je niet genoeg groeit. Doordat het eten niet goed verteert, krijg je soms buikpijn. Het kan zijn dat je soms niet goed naar de wc kan gaan, omdat het eten je darmen verstopt. Of... je kan te goed naar de wc gaan en je hebt (vette) diarree. Heb jij dat ook soms?
Als bij mensen met CF de pancreas zijn werk niet goed doet, omdat het dikke slijm de buisjes verstopt noemt de dokter dit ‘pancreas-insufficiëntie’. Dat is gewoon een heel moeilijk woord om te zeggen dat je pancreas niet goed werkt.
Als bij mensen met CF de pancreas zijn werk niet goed doet, omdat het dikke slijm de buisjes verstopt noemt de dokter dit ‘pancreas-insufficiëntie’. Dat is gewoon een heel moeilijk woord om te zeggen dat je pancreas niet goed werkt.
Creon, wat is dat?
De meeste mensen met CF nemen Creon bij bijna alles wat ze eten. Creon zijn capsules, waarin een heleboel kleine korreltjes zitten. In die korreltjes zitten de pancreas-enzymen. Dat zijn die handige helpertjes die het voedsel in je dunne darm in kleine stukjes knippen. De capsule gaat open in de maag. De korreltjes komen eruit. Elk korreltje is bedekt met een soort jasje. Dit jasje zorgt ervoor dat de enzymen in het korreltje blijven tot ze in de dunne darm zijn. Daar gaat het jasje pas open. De enzymen kunnen het voedsel dan beginnen knippen.
Maar gelukkig bestaat er Creon.
Er zijn 3 soorten Creon:
Als je dokter dus zegt dat jij pancreas-enzymen of Creon moet nemen, dan is dat dus slim om te doen! Anders kan je buikpijn en diarree krijgen en zal je niet goed groeien!
Maar gelukkig bestaat er Creon.
Er zijn 3 soorten Creon:
- Creon granulaat voor jonge kinderen die nog geen pillen kunnen slikken.
- Creon voor kinderen die al wel pillen slikken.
- Creon forte voor wat oudere kinderen, die meer eten en daarom extra enzymen nodig hebben.
Als je dokter dus zegt dat jij pancreas-enzymen of Creon moet nemen, dan is dat dus slim om te doen! Anders kan je buikpijn en diarree krijgen en zal je niet goed groeien!
Hoe neem je creon?
Bij bijna alles wat je eet, is het nodig dat je Creon neemt. Creon knipt je eten in stukjes in de dunne darm. Daarom moeten de Creon-schaartjes eerst in je dunne darm klaar liggen voor je eten eraan komt. Dus moet je de Creon altijd voor het eten en drinken nemen. Als je je Creon niet samen met je eten inneemt, helpt het helemaal niets. Dan is het alsof je iemand probeert in te halen door snel te lopen... en het lukt niet, omdat je te laat vertrokken bent!
Kijk maar naar de enzymen op de tekening hieronder. De schaartjes kunnen het eten niet in stukjes knippen, want hij komt veel te laat.
Verdeel je Creon over de maaltijd. Dat wil zeggen dat je:
Heb je in het ziekenhuis al eens gepraat met een mevrouw of meneer die jou en je mama en papa van alles vroeg over wat je eet? Dat is een diëtist. Wéér zo’n moeilijk woord: DI-JEE-TIST. Een diëtist helpt je om zo goed mogelijk te eten, zodat je groot en sterk wordt. Je diëtist kan je ook helpen met Creon.
.png)
Kijk maar naar de enzymen op de tekening hieronder. De schaartjes kunnen het eten niet in stukjes knippen, want hij komt veel te laat.
Verdeel je Creon over de maaltijd. Dat wil zeggen dat je:
- De Creon neemt net voor je begint te eten of drinken
- Als je lang aan het eten bent neem je extra Creon na 30 minuten. Creon werkt namelijk 30 minuten en daarna moet je nieuwe nemen.
Heb je in het ziekenhuis al eens gepraat met een mevrouw of meneer die jou en je mama en papa van alles vroeg over wat je eet? Dat is een diëtist. Wéér zo’n moeilijk woord: DI-JEE-TIST. Een diëtist helpt je om zo goed mogelijk te eten, zodat je groot en sterk wordt. Je diëtist kan je ook helpen met Creon.
Hoeveel Creon moet je nemen?
Jouw dokter of diëtist zal je zeggen hoeveel Creon je nodig hebt per dag. Verander dit niet zonder er met de dokter of diëtist over te praten. Hoeveel Creon je moet nemen ligt meestal aan hoeveel vet je eet. Per 5 gram vet die je eet neem je 1 Creon. Nu is niemand hetzelfde dus de hoeveelheid Creon is verschillend bij elk kind met CF! Misschien moet jij 3 Creons nemen bij frietjes en iemand anders 5. Hoeveel Creon je moet nemen hangt ook af van wat je eet en hoeveel je eet! Hoe meer vet er in je eten of drinken zit, hoe meer Creon je moet nemen. Er zijn 3 soorten voedingsstoffen waarbij je Creon moet nemen: vet, eiwitten en koolhydraten. Dus ook bij een boterham is Creon nodig.
In welk eten zit vet?
Bij vette voeding heb je Creon nodig. Dat weet je nu al! Maar hoe kan je nu weten waar vet in zit? In de ene voeding zit meer vet dan in de andere. In sommige dingen zit helemaal geen vet, zoals in fruit. In andere dingen zit er heel veel, zoals in mayonaise. Natuurlijk kan je niet zomaar zien waar veel vet in zit. Soms zit er meer vet in iets dan je denkt, omdat het vet wat verstopt is. Kijk maar eens op de verpakking van eten en snoepjes die je thuis liggen hebt. Vaak staat daar op hoeveel vet er in 100 gram zit. Dan kan je het gewoon aflezen. Maar het is niet altijd even gemakkelijk om te weten of iets vet is of niet. Zullen we eens een testje doen om te zien of jij goed kan raden of ergens vet in zit?
Wat gebeurt er als je Creon niet neemt?
Moet jij ook bijna altijd Creon nemen als je iets eet? Dat vind je misschien niet zo leuk. Toch is het heel belangrijk dat je dit altijd doet. Als je niet genoeg of helemaal geen Creon neemt, kan je een of meer van de problemen krijgen die hieronder staan:
- Je weegt te weinig (ook als je veel of heel veel eet)
- Je hebt soms veel poep (een grote hoop poep in de wc!)
- Je poep is soms slap en plat (zoals diarree)
- Je poep kan heel slecht ruiken (zoals een rot ei!)
- Er zit soms vet in je poep (je ziet oliedruppeltjes ronddrijven in de wc of de poep spoelt niet goed weg)
- Je hebt heel veel gas in je darmen
- Je laat veel (stinkende) windjes
- Je hebt vaak buikpijn
- Je hebt soms een dikke opgeblazen buik
Als je Creon wel neemt, kunnen al deze problemen heel vlug verbeteren. Toch kan je nog een paar problemen hebben, ook al neem je je Creon zoals de dokter zegt. Het kan zijn dat je dan de dosis (dat wil zeggen het aantal pilletjes dat je neemt) moet veranderen. Vertel het altijd aan je dokter als je ergens last van hebt. Als je je Creon niet goed neemt, kan je dus slappe, stinkende stoelgang krijgen. Maar het kan ook zijn dat net het omgekeerde gebeurt. Dat je niet goed meer naar de wc kan gaan! Je mag dan zeker NIET stoppen met Creon nemen of minder Creon nemen! Dan kan alles nog erger worden!
Heb je vaak diarree en stinkende stoelgang of kan je soms niet goed naar de wc gaan? Vertel het aan je dokter! Die zal zeggen wat je moet doen.
Moet je Creon nemen bij alles wat je eet en drinkt?
Je moet Creon nemen bij bijna alles wat je eet en ook soms bij drinken. Maar er zijn een paar voedingsmiddelen zonder vetten of eiwit met heel weinig koolhydraten, die gemakkelijk verteren zonder Creon. Voorbeelden van eten & drinken waarbij je
GEEN Creon hoeft te nemen:
Groenten en fruit mag je zoveel nemen als je wil. Ze zijn heel gezond. In fruit en groenten zit geen vet, maar wel vitamines. Water heb je ook nodig. In het andere eten en drinken uit het lijstje zitten weinig of geen goede voedingsstoffen. Neem deze dingen daarom zeker niet te veel of te vaak! Alleen maar als je al genoeg gezond eten hebt gegeten. Als je te veel frisdrank en snoep in je buik hebt, is er geen plaats meer voor eten en drinken waar wel veel voedingsstoffen in zitten. Weet je niet goed of je bij iets Creon moet nemen of niet?
Vraag het aan je dokter of diëtist!
GEEN Creon hoeft te nemen:
- Fruit
- Fruitsap (vb. appelsap, sinaasappelsap)
- Water
- Kauwgom
- Suikersnoepjes (vb. lolly´s, gommetjes, zure beertjes, colaflesjes, ...)
- Suiker
- Waterijs
- Frisdranken (vb. cola, limonade)
- Sportwater (vb. Isostar, Aquarius, Extran)
- Thee en koffie zonder melk
- Groenten (rauw of gekookt, zonder saus of vet!)
Groenten en fruit mag je zoveel nemen als je wil. Ze zijn heel gezond. In fruit en groenten zit geen vet, maar wel vitamines. Water heb je ook nodig. In het andere eten en drinken uit het lijstje zitten weinig of geen goede voedingsstoffen. Neem deze dingen daarom zeker niet te veel of te vaak! Alleen maar als je al genoeg gezond eten hebt gegeten. Als je te veel frisdrank en snoep in je buik hebt, is er geen plaats meer voor eten en drinken waar wel veel voedingsstoffen in zitten. Weet je niet goed of je bij iets Creon moet nemen of niet?
Vraag het aan je dokter of diëtist!
Handige Creon tips
- Hou altijd een voorraadje Creon bij je, voor als je buiten je huis iets eet of drinkt.
- Leg een voorraad Creon op plaatsen waar je vaak komt, zoals op school of bij je familie.
- Creon kan je inslikken met wat water. Maar je kan het ook gewoon samen met wat je eet of drinkt in je mond stoppen.
- Meng de Creon niet in je eten of drinken lang voordat je dit opeet. Als je de korreltjes mengt in een bord met eten of een glas met drinken, dan gaat het beschermende jasje open en begint de Creon zijn knipwerk al te doen voor het eten zelfs maar in je mond is! En dat is niet de bedoeling!
- Als je Creon in een potje zit, sluit dat dan altijd goed af met het deksel.
- Bewaar de Creon niet te warm en niet te koud. Leg ze niet in een kast dichtbij een oven. Laat ze niet liggen in een warme auto. Bewaar de Creon ook niet in de koelkast.
- Enzymen blijven maar een tijdje goed. Op het doosje zie je staan ‘houdbaar tot...’. Let goed op die datum en gebruik je Creon daarna niet meer. Let hier ook op als je ergens anders een voorraadje liggen hebt (bijvoorbeeld op school of bij oma en opa).
Meer informatie
Contact
Heeft u vragen? Of heeft u meer informatie nodig? Of wilt u een afspraak maken met een diëtist? Als u onder behandeling bent bij een diëtist van het Erasmus MC kunt u ons bereiken via:
- (010) 7033055 van maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 12.30 uur
- dietetiek@erasmusmc.nl
- (010) 7030054 van maandag t/m vrijdag van 13:30 tot 16:00 uur
Disclaimer
Deze informatie is gemaakt door de MUCOVereniging. (zie het boekje ‘schaartjes in je buik een boekje over Creon voor kinderen met muco’ vierde druk, 2011). Met toestemming is deze informatie aangepast door het kinder MDL team het team van diëtisten van het Erasmus MC Sophia Kinderziekenhuis.
Onder bepaalde omstandigheden kan van de inhoud worden afgeweken. De inhoud van de folders kan wijzigen in de loop van de tijd. Wij wijzen erop dat aan de inhoud van deze uitgave geen rechten of plichten worden ontleend.
Tekeningen zijn gemaakt door Gauthier Dosimont
Onder bepaalde omstandigheden kan van de inhoud worden afgeweken. De inhoud van de folders kan wijzigen in de loop van de tijd. Wij wijzen erop dat aan de inhoud van deze uitgave geen rechten of plichten worden ontleend.
Tekeningen zijn gemaakt door Gauthier Dosimont
Spelletjes
Ken je vet test
Zit er volgens jou in de dingen in dit lijstje vet of niet?
Zet een kruisje in de juiste kolom.
En heb je veel juist kunnen raden? Sommige dingen weet je meteen, andere zijn moeilijker. Je diëtist kan je altijd vertellen in welke dingen vet zit! En als er vet in zit, moet je er natuurlijk Creon bij nemen!
Maak je vragenlijstje dus maar klaar voor je volgende bezoek aan je CF-centrum! Soms eet en drink je iets met weinig vet in, soms zit er meer vet in je maaltijd. Je moet weten of er vet er in je eten zit. Je moet immers Creon nemen als er veel vet in zit!
Zet een kruisje in de juiste kolom.
| Geen vet | Wel vet | |
| banaan | ||
| boter | ||
| chocolade | ||
| cola | ||
| eitje | ||
| frietjes | ||
| kaas | ||
| mars | ||
| chips | ||
| pizza | ||
| vissticks | ||
| sinaasappelsap | ||
| vanille ijs | ||
| vlees | ||
| melk | ||
| waterijsje | ||
| boterham met hagelslag | ||
| macaroni met kaassaus | ||
| ketchup | ||
| croissant | ||
| pannenkoek | ||
| spagetti bolognaise | ||
| cake |
En heb je veel juist kunnen raden? Sommige dingen weet je meteen, andere zijn moeilijker. Je diëtist kan je altijd vertellen in welke dingen vet zit! En als er vet in zit, moet je er natuurlijk Creon bij nemen!
Maak je vragenlijstje dus maar klaar voor je volgende bezoek aan je CF-centrum! Soms eet en drink je iets met weinig vet in, soms zit er meer vet in je maaltijd. Je moet weten of er vet er in je eten zit. Je moet immers Creon nemen als er veel vet in zit!
Antwoorden vet test
| Geen vet | Wel vet | |
| banaan | x | |
| boter | x | |
| chocolade | x | |
| cola | x | |
| eitje | x | |
| frietjes | x | |
| kaas | x | |
| mars | x | |
| chips | x | |
| pizza | x | |
| vissticks | x | |
| sinaasappelsap | x | |
| vanille ijs | x | |
| vlees | x | |
| melk | x | |
| waterijsje | x | |
| boterham met hagelslag | x | |
| macaroni met kaassaus | x | |
| ketchup | x | |
| croissant | x | |
| pannenkoek | x | |
| spagetti bolognaise | x | |
| cake | x |
Quiz
Wat denk je van nog een quiz? Met jezelf, je vriendjes, je broer of zus, je ouders... Wedden dat jij wint? Als je dit boekje las tenminste!
1. Bij fruit moet je?
Noem 3 dingen op.
6. Enzymen zijn...
1. Bij fruit moet je?
- Veel Creon nemen
- Weinig Creon nemen
- Geen Creon nemen
- Dunne darm
- Pancreas
- Lever
Noem 3 dingen op.
- ...
- ...
- ...
- Dunne darm
- Dikke darm
- Slokdarm
- Kauwmachine
- Mengmachine
- Enzymfabriekje
6. Enzymen zijn...
- Pilletjes tegen het slijm
- Vitamientjes waar je groot en sterk van wordt
- Mini-schaartjes in je buik die je eten in stukjes knippen
- Maakt je pancreas geen enzymen
- Komen de enzymen niet bij het eten
- Heb je geen pancreas
- Veel vet in je eten zit
- Veel zout in je eten zit
- Veel suiker in je eten zit
Antwoorden quiz
- Bij fruit hoef je GEEN Creon te nemen
- Enzymen worden gemaakt in de PANCREAS
- Waarom moeten mensen eten? Om groot en sterk te worden, te denken, te spelen, te vechten tegen ziektes, ...
- Wat is de langste buis in je lichaam? DUNNE DARM
- Je maag is je MENGMACHINE
- Enzymen zijn MINI-SCHAARTJES IN JE BUIK
- DIE JE ETEN IN STUKJES KNIPPEN
- Als je CF hebt KOMEN DE ENZYMEN NIET BIJ HET ETEN
- Je moet meer Creon nemen als er VEEL VET IN JE ETEN ZIT
